فصل یک:
مقدمه
دستورکار 21 که در اجلاس زمین درریودواژنیرو به تصویب رسید،حاصل توافق جهانی وتعهدات سیاسی مقامات بالای کشورهادرخصوص هماهنگی توسعه ومحیط زیست می باشد . این دستورکار جهانی نشان می دهد که توسعه مسئولیت اول دولتهای جهان است ونیازبه تعیین استراتژی ملی ، سیاست گذاری و برنامه ریزی دارد .برای تحقق این مهم باید موارد ذیل مرعی گردد:
*جامعه بین المللی – دولتها – با تشریک مساعی عامه مردم و فعالان غیر دولتی (NGO)به این امر یاری رسانند .
*ارزیابی و تأمین هزینه های لازم جهت اهداف پیشبرد توسعه زیست محیطی بخصوص در کشورهای در حال توسعه .
*توجه خاص به کشورهایی با اقتصاد در حال انتقال
*اجرای برنامه های دستور کار 21 با توجه به امکانات ،شرایط و الویتهای هر کشور و تکامل آن در طی زمان با تغییر شرایط و نیازها .
در سراسر کشور دستورکار21 منظور از عبارت « از نظرزیست محیطی سالم » به معنای« ازنظرزیست محیطی سالم و بی خطر » و کلمه « حکومتها » شامل اتحادیه اروپا و حوزه های صلاحیت آن نیز می باشد.
فصل دوم:
همکاریهای بین المللی
به منظورپیشبردتوسعه پایداردرسطح بین المللی با فراهم نمودن زمینه های تجارت آزاد،حمایت متقابل محیط زیست و تجارت وتأمین منابع مالی مورد نیازکشورهای درحال توسعه ،اقتصادجهانی دارای پویایی ثبات و فضایی اطمینان بخش خواهد شد . این مر مستلزم تلاشهای ذیل است
الف) پیشبرد توسعه پایدار از طریق تجارت
این نظام درعین حال که باید عادلانه،امن، بدون تبعیض،باز،قابل پیشبینی وسازگار با توسعه پایدار باشد؛
نیازمند تعهددولتها به سیاستها و مدیریت اقتصادی سالم نیز می باشد.
ب)تلاش درجهت حمایت متقابل نظام های زیست محیطی وتجاری از یکدیگر
ایجاد نظام تجاری بازوچند جانبه،منظورنمودن شروطی برای تجارت درقراردادهای زیست محیطی، تهیه و اجرای دستورکارتوسعه ومحیط زیست وتجارت توسط دولتها باهمکاریGATTوUNCTAD وسایر نهادهای اقتصادی و بین المللی ومنطقه ای ذیربط
ج) تهیه منابع مالی مکفی برای کشورهای در حال توسعه :
افزایش سرمایه گذاری در کشورهای درحال توسعه،کمک به حل مسائل کشورهای درحال توسعه که در بازپرداخت وام و دیون خود دچار مشکلات جدی هستند
د) تشویق سیاستهای اقتصادی معطوف به توسعه پایدار
تداوم اصلاحات وتعدیل خط مشی های اقتصادی درکلیه کشورهای،حمایت جامعه بین المللی از ترغیب کشورهای در حال توسعه برای همکاری اقتصادی با خود و هماهنگی و همکاری منطقه ای و بین المللی جهت فراهم نمودن کمکهای فنی بیشتر برای کشورهای درحال توسعه .
فصل سوم:
مبارزه با فقر
مبارزه با فقراز شروط اصلی دستیابی به توسعه پایدار ومسئولیت مشترک تمام کشورهااست.
محدوده های برنامه :
الف ـ برخورداری هرچه سریعتر همه مردم از حداقل معاش
ب ـ تقویت برنامه های درآمد و اشتغال زا برای تمام مناطق فقر زده جهان
ج ـ افزایش دستیابی فقرای فاقد زمین به زمین کشاورزی
د ـ توجه بیشتربه سرمایه گذاری درزمینه نیروهای انسانی بخصوص نقاط روستایی ومحروم دربرنامه و بودجه های توسعه ملی کشورها
ه ـ افزایش توانایی سازمانهای مردمی ، انجمنهای زنان و سازمانهای غیر دولتی
فصل چهارم:
تعبیر الگوی مصرف
مبارزه با فقراز شروط اصلی دستیابی به توسعه پایدار ومسئولیت مشترک تمام کشورهااست.
محدوده های برنامه :
الف ـ برخورداری هرچه سریعتر همه مردم از حداقل معاش
ب ـ تقویت برنامه های درآمد و اشتغال زا برای تمام مناطق فقر زده جهان
ج ـ افزایش دستیابی فقرای فاقد زمین به زمین کشاورزی
د ـ توجه بیشتربه سرمایه گذاری درزمینه نیروهای انسانی بخصوص نقاط روستایی ومحروم دربرنامه و بودجه های توسعه ملی کشورها
ه ـ افزایش توانایی سازمانهای مردمی ، انجمنهای زنان و سازمانهای غیر دولتی
فصل پنجم:
جمعیت و ناپایداری
این بخش شامل برنامه های :
الف) تدوین و انتشاردانش مربوط به پیوند روندها و عوامل جمعیتی با توسعه پایدار تدوین سیاستهای مبتنی بر رابطه بین روندها و عوامل جمعیتی با مصرف منابع ، گسترش تکنولوژی و توسعه
ب) تنظیم سیاستهای ملی یکپارچه برای محیط زیست با توجه به روندها و عوامل جمعیتی .ارزیابی کارآیی روندها و عوامل جمعیتی هر کشور ، ایجاد و تقویت پایگاه ملی اطلاعات و ادغام مسائل مهم جمعیتی درسیاستها و طرح ها .
ج ) اجرای برنامه های همگرای محیط زیست و توسعه .
حمایت از برنامه هایی که موجب پیشبردتغییرروندها وعوامل جمعیتی بسوی پایداری می شودو همراهی برنامه های جمعیتی با مدیریت منابع طبیعی و برنامه های توسعه محلی باتضمین پایداری منابع طبیعی.
فصل ششم:
حفظ و توسعه بهداشت انسان
نظر به رابطه متقابل و نزدیک بهداشت و توسعه ، آوردن نیازهای بهداشتی اولیه جمعیت و حفظ توسعه آن ضروری می باشد .
محدوده برنامه ها :
الف)تأمین مراقبتهای اولیه بهداشتی،بویژه در مناطق روستایی رسیدگی به نیازهای اساسی بهداشتی و ارائه خدمات اختصاصی ضروری بهداشتی جمعیت های روستایی و شهری و حاشیه شهرها و هماهنگی فعالیتهای مردمی در بخش بهداشت .
ب)کنترل بیماریهای مسری؛ تدوین برنامه های عملی بهداشت شامل: نظام های بهداشت عمومی ملی ، آموزش بهداشت،کنترل عوامل زیست محیطی مؤثردرگسترش بیماریهای مسری توسعه وترویج تکنولوژی.
ج)حفاظت از گروههای آسیب پذیر ،برآوردن نیازهای اساسی بهداشتی و حفاظت گروههای آسیب پذیر شامل: شیرخواران و کودکان ،جوانان ،زنان، مردمی بومی و جوامع آنها .
د) رسیدگی به مشکلات بهداشت شهری ، انجام اقدامات توسط دولتها و سازمانهای بین المللی شامل: طرح و اجرای برنامه های مربوط به بهداشت شهری و محلی، بررسی شرایط بهداشتی،اجتماعی و زیست –محیطی موجود شهرها و تقویت خدمات بهداشت محیط زیست شهری .
ه) کاهش خطرات بهداشتی ناشی از آلودگی و عوامل خطرزای زیست محیطی تدوین برنامه های ملی با مساعدت و هماهنگی بین المللی در جهت کنترل و کاهش بیماریهای مسری .
فصل هفتم:
اسکان پایدار بشر
تدوین راهکارهایی به منظور بهبودبخشیدن به کیفیت اجتماعی،اقتصادی وزیست محیطی سکونت گاههای بشری و محیط زندگی و کارهمه مردم بویژه فقرای شهری و روستایی .محدوده برنامه :
الف)تدارک سر پناه کافی برای همه از طریق رویکرد توسعه و بهسازی سکونتگاهها از نظر محیط زیستی سالم،فراهم نمودن سر پناه مناسب و کافی برای همه خصوصاً محرومان فعلی شهری و روستایی .
ب)بهبود مدیریت اسکان بشر ؛ تقویت و بهبود مدیریت پایدار اسکان بشر و تشویق برخی ابتکارهای بین المللی نظیر«برنامه شهر پایدار»HABITAT و « برنامه شهر سالم » WHO توسط مدیران شهرهای متوسط و تقویت همکاری بین شهری در شهرهای همه کشورها .
ج)توسعه برنامه ریزی و مدیریت پایدار کاربری زمین ؛ طبقه بندی زمین ها برحسب بهترین کاربرد، در نظر گرفتن اقدامات حفاظتی خاص برای مناطق شکننده ازلحاظ زیست محیطی ومستعد فاجعه ،تدوین برنامه های ملی برای مدیریت زمین .
د )قدامات هماهنگ زیر بناهای زیست محیطی : آب، بهداشت ،زه کشی و مدیریت پسمانده های جامد تمامی کشورها باید سکونتگاههای انسانی خود را ارزیابی نموده وهزینه پیامدهای زیست محیطی را مورد توجه قراردهند .
ه ) توسعه سیستم های پایدار انرژی و حمل و نقل در سکونتگاههای انسانی ؛ گسترش کاربردانرژی های تجدید شدنی برای سکونتگاههای بشری و نیز کاربرد انرژی خورشید ، بادوآب و ترویج تکنیکهای صرفه جویی در انرژی .
و )توسعه و برنامه ریزی و مدیریت اسکان بشر در نواحی مستعد فاجعه ؛ بوجود آوردن «فرهنگ ایمنی » « برنامه ریزی پس از فاجعه » و « بازسازی پس ازفاجعه » برای همه کشورها بویژه کشورهای مستعد فاجعه جهت کاهش اثرات منفی بلایای طبیعی و سوانح دارای منشأ انسانی .
ز )توسعه فعالیت ها صنعت پایدار ساختمان ؛ تدوین سیاستهاوتعیین تکنولوژیها ومبادله اطلاعات مربوط ونیز افزایش ظرفیت .
ح ) توسعه منابع انسانی و توانمندسازی برنامه های اسکان بشر
ارتقاء بخشهای دولتی و خصوصی درگیر با توسعه اسکان بشر تمامی کشورها با توجه به الگوی فرهنگی و سنتی مردم بومی .
فصل هشتم:
تصمیم گیری در زمینه توسعه پایدار
محدوده های برنامه :
الف)تلفیق محیط زیست وتوسعه درسطوح سیاست گذاری و برنامه ریزی ؛ بهبود بخشیدن به فرآیندهای تصمیم گیری وسیستم های برنامه ریزی و مدیریت و اتخاذیک استراتژی ملی برای توسعه پایداراز جمله این فعالیت هاست .
ب)تأمین یک چهارچوب قانونی مؤثر ؛ از طریق مؤثرکردن قوانین و مقررات ، برقراری رویه های قضایی و اداری ، برقراری برنامه منسجم آموزش قوانین توسعه پایدار ،تدوین برنامه های ملی مؤثر برای بازبینی و اجرای قوانین محیط زیست و توسعه .
ج) استفاده مؤثر از ابزارهای اقتصادی ،باراز و سایر محرکها ؛ بررسی و کاربرد مؤثر و گسترش شیوه های اقتصادی و زیست محیطی بصورت متقابل حمایت کننده و تقویت کننده یکدیگر باشند.
د)برقراری سیستمهایی برای حسابداری زیست محیطی و اقتصادی تحکیم نمودن همکاریهای بین المللی،سیستمهای حسابرسی ملی و همکاریهای فنی ونیز برقراری یک فرآیند بازار یابی .
فصل نهم:
حمایت از جو (اتمسفر)
محدوده های برنامه :
الف )ذکر بعضی از تردیدها: ارتقای کیفی اصول علمی برای اتخاذ تصمیم ؛ ارتقای سطح ادارک عمومی از فرآیند هایی که بر جوّ زمین در سطح جهانی، منطقه ای ، و محلی تأثیر می گذارد .
ب )پیشبرد توسعه پایدار و حفاظت جو از طریق :
1ـ توسعه انرژی (نیرو) کارآیی و مصرف به منظور کاهش تأثیرات سوءانرژی بر جوّزمین .
2ـ تدوین و توسعه نظامهای حمل ونقل مقرون به صرفه ، با کارآیی بیشتر ، آلودگی کمتر و ایمنی بیشتر
3ـ توسعه صنعتی بنحوی که تأثیرات سوء بر جوّزمین را به حداقل رسانده و موجب ترقی تکنولوژیهای کاهنده و توسعه تکنولوژیهای مناسب زیست محیطی گردد.
4ـ توسعه منابع دریایی و ساحلی و استفاده از زمین با رعایت کاهش آلودگیهای جوّی و محدود سازی انتشارگازهای گلخانه ای ناشی از فعالیت انسانی .
ج )جلوگیری از کاهش ازن در لایه استراتوسفر
به رسمیت شناختن و به اجرا در آوردن اهداف کنوانسیون و پروتکل مونترال و اصلاحیه های بعدی آن توسط همه دولتها .
دـ)آلودگیهای جوّی فرا مرزی
عقد و اجرای توافقنامه ها و همکاریهای منطقه ای ، تأسیس یا تقویت سیستمهای اخطار سریع آلودگیهای جوی و تبادل اطلاعات ، آمار و تجربیات ملی یا منطقه ای .
فصل دهم:
مدیریت پایدار منابع زمینی
برآوردن نیازهای آتی بشر به نحوه پایدار، نیازمند برنامه ریزی و مدیریت بهره برداری مناسب از زمین و منابع آن می باشد .
فعالیتهای مدیریتی قابل اجرا توسط دولتها شامل :
گسترش سیاستهای حمایتی و ابزارهای سیاسی ، تقویت نظامهای برنامه ریزی و مدیریت ، ترویج کاربرد ابزارهای مناسب در برنامه ریزی و مدیریت ، بالا بردن سطح آگاهیها و ترویج مشارکت مردمی .
فصل یازدهم:
مبارزه با جنگل زدایی
محدوده های برنامه :
الف) استمرار نقش ها و عملکردهای چندگانه انواع جنگل ، زمینهای جنگلی و مراتع : از طریق تقویت مؤسسات ملی مرتبط با جنگل و مهارتهای فنی و حرفه ای انسانی وهمچنین تخصصهاو امکانات مرتبط .
ب) بهبودوضعیت حفاظت مدیریت پایدارونگهداری ازتمامی جنگلها وسبز ساختن تمام زمینهای تخریب شده به کمک برنامه های احیای جنگل ،تجدید جنگل ها و سایر ابزارهای ساماندهی احیای آنها .
ج) افزایش بهره برداری و ارزیابی مؤثرازخدمات وکالاهای مرتبط با جنگل ، مرتع و بیشه زارها : افزایش
شناخت ارزشهای اجتماعی، اقتصادی واکولوژیکی ازدرختان وجنگل، استفاده مؤثرتر و پایدارتر از جنگل بجای کاربردآن بعنوان انرژی سوختی ،توسعه صنایع فرآیندی محصولات جنگلی و معرفی اکوتوریسم .
د)ایجاد یا تحکیم ظرفیت های طراحی ، ارزیابی و مراقبت منظم جنگلها و برنامه های ذیربط، پروژه ها و فعالیتهای مربوط به فرآیندهای تجاری:
بوسیله تدوین و اشاعه نظامهایی برای ارزشیابی و مشاهده منظم جنگلها و مراتع با مشارکت روستاییان و فراهم ساختن اطلاعات صحیح و کافی درباره جنگلها و منابع جنگلی و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی .
فصل دوازدهم:
مبارزه با بیابان گستری و خشکسالی
یابان گستری یکی ازنتایج تخریب خاک در مناطق خشک ، نیمه خشک وکم رطوبت است . واضح ترین آثار بیابان گستری علاوه بر فقر گسترده تخریب …….. میلیارد هکتارازمراتع جهان است .
محدوده های برنامه :
الف)تقویت زمینه های آگاهی و توسعه اطلاعات و نظام های مراقبتی برای مناطق د ر معرض بیابان گستری و خشکسالی ،ازجمله ابعاد اقتصادی و اجتماعی آن
ب )مبارزه با تخریب زمین منجمله از طریق حفاظت بیشتر از خاک، و احیای جنگلها
ج )توسعه و تحکیم برنامه های توسعه ای هماهنگ برای محو فقر و ارتقای سطح زندگی به شیوه ای بهتر در مناطق مستعد بیابانی شدن .
د )توسعه برنامه های همه جانبه بیابان زدایی و لحاظ نمودن آنها در طرح ها و برنامه های توسعة ملی و طرحهای ملی زیست محیطی
ه )توسعة برنامه های همه جانبه جبرانی وبسیجی برای مقابله باخشکسالی،ازجمله ترتیبات برای مناطق در معرض خشکسالی و طراحی برنامه های مربوط به آوارگان ناشی از مسائل زیست محیطی .
و )تشویق وارتقای مشارکت عمومی وآموزش زیست محیطی با تمرکز برکنترل بیابان گستری و مدیریت آثار خشکسالی .
فصل سیزدهم:
توسعه پایدار کوهستان
محدوده های برنامه
الف) ایجاد و تقویت دانش زیست شناسی و توسعه پایدار اکوسیستمهای کوهستانی : بررسی انواع خاک ، جنگل و آب ، محصولات و منابع گیاهی وجانوری وبهبود بخشیده به پایگاه های علمی واطلاعاتی در این زمینه و تدوین آن .
ب) توسعه آبخیزداریها و کنترل فعالیت های کشاورزی جلوگیری از فرسایش خاک و توسعه برنامه ریزی و مدیریت کاربری زمینهای قابل ـ کشت و غیر قابل کشت و استفاده از روشهای پیشگیرانه جهت جبران آثار بلایای طبیعی .
فصل چهاردهم:
ترویج کشاورزی و توسعه پایدار روستایی
محدوده های برنامه
الف)تجدید نظر در سیاست ، برنامه ریزی و ادغام برنامه های کشاورزی در رابطه با ابعاد چند جانبة کشاورزی بخصوص با توجه به امنیت غذایی و توسعه پایدار : آگاهی یافتن از خسارات زیست محیطی ناشی از توسعه کشاورزی، تأمین وتوسعه طرحهایی نظیر بهینه سازی توسعه پایدار غذا و تأمین و بهبود توان کشورهای درحال توسعه برای خود کفایی درزمینه تولید زراعی .
ب )تضمین مشارکت مردمی و ارتقاء توسعه منابع انسانی در کشاورزی پایدار:
ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی، تضمین دسترسی عادلانه روستاییان به زمین و آب و منابع جنگلی و فن آوریهای مربوط و تقویت و توسعه مدیریت و استعدادهای درونی سازمانهای روستایی .
ج )بهینه سازی تولید زراعی ونظامهای کشاورزی از طریق تنوع مشاغل زراعی و غیر زراعی و توسعه زیر ساختاری : تولید زراعی با حداقل خطر جهت اکوسیستمها ، بهبود و ارتقاء خودکفایی کشاورزان ، ایجاد اشتغال زراعی و غیر زراعی خصوصاَ برای فقرا .
د )برنامه ریزی ، اطلاع رسانی و آموزش منابع زمین برای کشاورزی : هماهنگی روشهای برنامه ریزی و مشارکت کشاورزان جهت کاربری و بهره برداری صحیح زیست محیطی و مشخص نمودن الویتها جهت اجرای برنامه های زراعی .
هـ )حفاظت و سازماندهی زمین : انجام مطالعاتی جهت ارزیابی و معرفی منابع زمین و تهیه و اجرای سیاستهایی جهت احیاء سرزمین های تخریب شده و حفاظت از مناطق در خطر و حفظ خاکه ای مثمر کشاورزی .
و ) تأمین آب برای تولید پایدار غذا و توسعه پایدار روستایی:
حفظ و استفاده چند جانبه و منطق از آب و کنترل بهداشتی آن و جلوگیری از ایجاد سیلاب .
ز ) حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیک گیاهی برای خوراک و کشاورزی پایدار ، تدوین سیاستهای مبنی بر تقویت مکانیزم های ملی و بین المللی جهت ارزیابی ، مطالعه ، نظارت و بهره برداری منابع ژنتیک گیاهی
ح )حفاظت و بهره برداری پایداراز منابع ژنتیک جانوری برای کشاورزی پایدا ر: مشخص نمودن گونه های دامی و ایجاد برنامه هایی جهت حفظ گونه های در معرض خطر انقراض و گونه های بومی .
ط )مدیریت و مهار تلفیقی دفع آفات زراعی ایجادراهکارهایی جهت مهار،توزیع وبهره برداری ازآفت کش هاودسترسی کشاورزان به مدیریت تلفیقی دفع آفات و توسعه آن .
ی )تغذیه گیاهی پایدار برای افزایش تولید خوراک ایجادروش تلفیقی تغذیه گیاهی درتمام کشورها وایجاد یاتقویت تشکیلات بهینه سازی بهره وری خاک .
ک )نتقال انرژی روستایی برای تولید بهینه توسعه و دسترسی به منابع جدید و قابل تجدید انرژی ، افزایش میزان انرژی جهت روستائیان و تبلیغ انرژی قابل باز یافت و مصرف بهینه انرژی .
ل )ارزیابی آثارتشعشع (پرتوتابی) فرابنفش روی گیاهان و جانوران براثرتخریب لایه ازن جوّ
فصل پانزدهم:
حفاظت از تنوع زیستی
محدوده های برنامه
الف) بهبودحفاظت تنوع زیستی بوسیله حفاظت همه جانبه ازاکوسیستمها،منابع ژنتیکی وزیستی وبهبود کارکرد اکوسیستمهای موجود .
ب) تهیه و اجرای استراتژیهای ملی جهت استفاده پایدار از منابع زیستی و ایجاد مقررات توزیع عادلانه منافع ناشی از آن .
ج) مطالعات و تحقیقات در زمینه منابع زیستی و ژنتیکی با توجه خاص به ابعاد اجتماعی ـ افزایش آنها .
د) افزایش همکاریهای بین المللی ومنطقه ای واجرای مفادکنوانسیون تنوع زیستی وپروتکل های وابسته.
ه) به رسمیت شناختن دانش و روشهای سنتی و دانش مردم بومی با تأکیدخاص بر زنان و مشارکت آنها در منافع حاصل از آن.
فصل شانزدهم:
مدیریت صحیح فن آوری زیستی
محدوده های برنامه
الف) افزایش دسترسی به غذا، تغذیه و موادخام تجدید شدنی ؛ افزایش حداکثرمیزان برداشت ممکن از محصولات،کاهش نیاز به افزایش حجمی غذا،ارزیابی توان بالقوه زمین های زراعی وبسط کاربرد فن آوری زیستی در جنگلداری و افزایش تثبیت ازت و جذب مواد معدنی.
ب)گسترش بهداشت : اجرای برنامه های مبارزه با بیماریهای مسری ، ارتقای سطح بهداشت عمومی ، افزایش کمک به معالجة بیماریهای خاص .
ج)بهینه سازی حفاظت از محیط زیست حداکثر بهره برداری از منابع طبیعی (بازیافت) و استفاده از فن آوری زیست محیطی .
د) افزایش ایمنی زیستی و توسعه مکانیسم های بین المللی برای همکاری . تأمین امنیت در توسعه ، اجرا ، تبدیل و انتقال فن آوری زیستی از طریق توافق های بین المللی در مورد ارزیابی وقوع خطرات احتمالی و مدیریت آن .
هـ)ایجادمکانیسم های قابل توسعه واجرای مدیریت صحیح فن آویهای زیستی باملاحظات زیست محیطی افزایش رشد واجرای فن آوریهای زیستی خصوصاً درکشورهای درحال توسعه وتشخیص وترویج روشهای سنتی و افزایش علم و آگاهی مردم بومی و جوامع آنها جهت توسعه فن آوری زیستی .
فصل هفدهم:
حفاظت و مدیریت اقیانوسها
محدوده های برنامه
الف) مدیریت هماهنگ توسعة پایدار در مناطق دریایی و مناطق ساحلی ، مشتمل بر نواحی منحصراَ اقتصادی
افزایش سازگاری و توازن در بهره وری مناطق ساحلی، ارزیابی قبل از طراحی و اجرای پروژه ها ، تعیین بهره بری های پیشنهاد شده و موجود از نواحی ساحلی و تأثیر و تآثر متقابل آنها و بهسازی روشها .
ب) حمایت از محیط زیست دریایی
اجتناب از آسیب به محیط زیست دریایی،ارزیابی آثار زیست محیطی ،روشها و فن آوری های پاکسازی ، تکنیکهای مولد پاکیزگی ، بررسی بازیافت و تبدیل ، به حداقل رساندن میزان پسمانده ها و رشد و توسعه اسکان ساحلی انسان .
ج ) بهره وری پایدار و حفظ منابع زندة دریاهای آزاد
افزایش امکانات بالقوه منابع زنده دریایی ، ابقا یا اصلاح گونه های دریایی ، افزایش استفاده از روشهای مطلوب ماهیگیری ، نظارت و تقویت آن ، حفظ زیستگاهها و نواحی حساس اکولوژیکی .
د) بهره وری پایدار و حفظ منابع دریایی تحت اختیار هر کشور
استفاده از دانش سنتی و علائق جوامع محلی در مدیریت رشد و توسعه ، حمایت یا اصلاح گونه های در حال انقراض ، حفظ و نگهداری اکوسیستم نادر و پایدار و حفظ ، اداره و کنترل پستانداران دریایی .
هـ)شناسایی تهدیدها و فرصتها حساس برای مدیریت محیط زیست دریایی و تغییرات افزایش علمی و مراقبت اصولی محیط زیست دریایی در داخل محدوده های سرزمین ملی و دریاهای آزاد وتبادل داده ها واطلاعات و دسترسی به آن در سطح ملی،
و )تقویت همکاری ها و هماهنگی های بین المللی از جمله همکاری ها و هماهنگی های منطقه ای ایجاد برنامه های اصولی درسطوح ملی، ناحیه ای ، منطقه ای و جهانی برحسب مورد ، بهبود و هماهنگی روابط مؤسسات ملی وبین المللی درداخل وخارج نظام سازمان ملل متحدمرتبط بامحیط زیست و توسعه نواحی ساحلی و دریایی .
ز ) رشد و توسعه پایدار جزایر کوچک
تداوم و بقای تنوع زیستی و بهبود کیفیت زندگی برای مردمان ساکن جزایر کوچک و اتخاذ اقداماتی در رابطه با تعدیل آثار و کاهش تهدیدهایی که در مورد منابع ساحلی و دریایی مطرح می شود .
فصل هجدهم:
حمایت و مدیریت منابع آب شیرین
محدوده های برنامه
آب شیرین بخش ضروری اکوسیستم های زمینی است و استفاده بهینه از منابع محدود آبی و حفاظت از این منابع در برابر آلودگی ضروری می باشد .
الف )مدیریت و توسعة هماهنگ منابع آبی
رفع نیازبه آب شیرین ، مدیریت جامع منابع آبی و مصرف آب شیرین ، هماهنگی فعالیتهای مشترک زمین وآب درسطح حوزه های اصلی یا فرعی آب،طرح ریزی،بهره برداری ،حمایت، حفاظت و مدیریت پایدارو منطقی از منابع آب مشارکت عموم مردم .
ب )ارزیابی منابع آّب
دسترسی تمامی کشورها به فن آوریهای ارزیابی منابع آب متناسب با نیازهای هر کشور تخصیص منابع مالی ارزیابی منابع آب ، تضمین استفاده از اطلاعات مربوطه در توسعه ، توسعه روشهای مدیریت آب ، تدوین برنامه هایی جهت استفاده از اطلاعات مربوط به کیفیت و کمیت آب برای تمام کشورها .
ج )حمایت از منابع آبی، کیفیت آب و اکوسیستم های آّبی
اتخاذ مدیریت چند جانبه یا جامع نگر در مدیریت آبهای شیرین ، حفظ یکپارچگی سیستم ها ، کنترل میکروبهای بیماری زا در محیط زیست دریایی، توسعه منابع انسانی جهت مدیریت کیفیت آب ، تعیین منابع آبهای سطحی وزیرزمینی وتهیه دستورهایی برای حمایت وحفظ واستفاده منطقی ازآن وجلوگیری از آلودگی آب.
د )تأمین آب آشامیدنی و ترویج اصول بهداشتی
مدیریت هماهنگ منابع آب و پسماندهای جامد و مایع، اصلاحات بنیادی جهت بهبود روشهای هماهنگ ونیز مشارکت کامل زنان ومدیریت بهتر سرمایه های مالی موجود و بکارگیری فن آوری مناسب.
هـ ) آب وتوسعه پایداری شهری
اقداماتی به منظور تضمین ذخیره های دائمی آبهای قابل شرب برای نیازهای حال و آینده ، کسب اطمینان همه کشورها از دسترسی ساکنین شهرها به 40 لیتر آب در روز و جمع آوری و بازیافت 57% از پسمانده های جامد.
و ) آب برای تولید پایدار مواد غذایی و توسعه نواحی روستایی
مدیریت منابع آب در جهت سلامت انسان، و نیز تولید ، حفظ و نگهداری و توزیع مواد غذایی ، کاهش میزان بلایا و حفظ و حمایت از منابع زیر بنایی طبیعی ، استفاده از برنامه بین المللی جهت توسعه منابع آب و کشاورزی پایدار به منظور کمک به کشورهای در حال توسعه .
ز ) آثار تغییرات آب و هوایی برمنابع آب
دریافت اطلاعات و درک میزان خطر ناشی از تغییرات آب و هوا و افزایش پدیده هایی نظیر سیلاب و خشکسالی،اجرای اقدامات مؤثردرزمان وموقع خطر و مطالعه بررسی نواحی مستعد خشکسالی وسیلاب.
فصل نوزدهم:
مدیریت مواد شیمیایی سمی
به منظور استفاده پایدار از مواد شیمیایی ، تضمین مدیریت صحیح مواد شیمیایی سمی با دیدگاه زیست محیطی درقالب اصول توسعه پایدار و کیفیت بهتر زندگی موارد ذیل پیشنهاد می گردد :
الف) گسترش وتسریع ارزیابی بین المللی خطرات احتمالی مواد شیمیایی
تشکیل گروههای ذیصلاح ازافراد فنی باتجربه جهت ارزیابی خطرات احتمالی و تدوین دستورالعمل هایی برای مواجهه درست با تعداد زیادی از مواد شیمیایی سمی .
ب ) هماهنگی تقسیم بندی و طبقه بندی مواد شیمیایی
دسترسی به طبقه بندی وتقسیم هماهنگ و جهانی خطرات به منظور استفاده بی خطر از مواد شیمیایی د رمحل کار یا منزل .
ج ) تبادل اطلاعات پیرامون مواد شیمیایی سمی و خطرات احتمالی مواد شیمیایی
تبادل اطلاعات در میان همه گروههای مشمول و تشریک مساعی کامل در بکارگیری کنوانسیون PIC .
د )طراحی برنامه های کاهش خطرات احتمالی
تخمین خطرات احتمالی ناشی از مواد شیمیایی ، سمی و بیماریهای ناشی از مواد و چاده جویی جهت کاهش خطرات ناشی از آن.
هـ ) تقویت توانایی های ملی و ظرفیت هایی برای مدیریت مواد شیمیایی
مدیریت صحیح مواد شیمیایی بر اساس دیدگاه ها زیست محیطی همچون قانون گذاری مناسب وکافی ، حمایت از شیوه های اطمینان از مواد شیمیایی ، ایجاد توسعه یاتقویت شبکه های مراکز اقدام فوری ، ایجاد امکانات برای ترمیم مکانهای آلوده و افراد مسموم و اجرای برنامه های آموزشی مؤثر .
و ) جلوگیری از حمل ونقل غیر قانونی بین المللی مواد شیمیایی خطرناک و سمی وضع قوانینی مبنی بر جلوگیری از صادرات و واردات مواد شیمیایی خطرناک وسمی و ارزیابی تمامی کشورها و بخصوص کشورهای در حال توسعه د رارتباط با کسب اطلاعات مناسب دراین زمینه .
ز ) گسترش همکاریهای بین المللی در ارتباط با محدوده های این برنامه
برگزاری نشست بین الدول سالانه جهت مدیران اجراییUNEP و iloو who به منظور اتخاذ اقدامات مناسب و ایجاد مرجع جهانی برای مدیریت و ارزیابی خطرات احتمالی مواد شیمیایی .
فصل بیستم:
مدیریت مواد زائد خطرناک
جلوگیری از گسترش هر چه بیشتر و به حداقل رساند تولید پسماندهای خطرناک و همچنین کنترل این نوع پسمانده ها به طریقی که به بهداشت و محیط زیست زیان نرساند .
محدوده های برنامه
الف )افزایش جلوگیری و به حداقل رساندن پسماندهای خطرناک
کاهش تولید پسماندهای خطرناک و بهره برداری بهینه از لحاظ زیست محیطی از پاکیزه تر با کمترین پسماندهای خطرناک .
ب )ارتقاء و تقویت ظرفیت های بنیادی درمدیریت پسماندهای خطرناک
تدوین برنامه هایی به منظور آگاهی واجرای برنامه های آموزشی وآموزش حرفه ای درزمینه پسماند های زیانبار جهت کلیه گروههای جامعه واجرای برنامه های تحقیقاتی شناخت پسماندهای خطرناک وتوسعه تکنولوژی استفاده بی خطر ازآنها .
ج )افزایش همکاریهای بین المللی در مدیریت نقل و انتقال فرامرزی پسماندهای خطرناک
تقویت وتسهیل همکاریهای بین المللی در مدیریت صحیح زیست محیطی پسماندهای خطرناک و ممنوعیت صدور پسماندهای زیانبار به کشورهایی که ورود آن را منع کرده اند ، توسعه روشهای کنترل برای نقل و انتقالات فرامرزی جهت عملیات بازیافت بر اساست کنوانسیون بازل
د )جلوگیری از نقل وانتقال غیر قانونی پسماندهای خطرناک
کمک به کشورها در جهت کسب اطلاعات لازم درباره حمل و نقل غیر قانونی پسماند های خطرناک و جلوگیری از ورود پسماندهای خطرناک به کشورهایی که ناقض قوانین ملی و مصوبات قانونی بین المللی مربوطه می گردد.
فصل بیست ویکم:
مدیریت صحیح پسماندهای جامد و فاضلابها
ازمشکلات عمده زیست محیطی مؤثر در تـأمین توسعه و آبادانی پایدار محیط زیست مدیریت صحیح پسماندهای جامد( کلیه زباله هی خانگی و پسماندهای بی خطر از جمله زباله ای مراکز اداری و تجاری و زباله های حاصله از رفت و روب خیابانها و نیز نخاله های ساختمانی ) می باشد .
محدوده های برنامه
الف)به حداقل رساندن میزان پسماندها
تثبیت یاکاهش تولیدپسماندها برای مراحل دفع نهایی ، انجام و تقویت روشهای کاهنده پسماندهای شیمیایی،درکشاورزی وصنایع وبخصوص مواد سازنده بسته بندی وتنظیم برنامه های دفع وانهدام نهایی پسماندها.
ب) به حداقل رساندن میزان بازیافت و استفاده مجدد از مواد زاید با رعایت دیدگاه زیست محیطی .
بازیافت پسماندها و ایجادروشهای بازیافت مقرون به صرفه وپیگیری دولتها وسازمان ملل وسایر نهادهای بین المللی در جهت بکارگیری اقدامات و روشهای بازیافت پسماندها .
ج ) افزایش تصفیه و دفع صحیح پسماندها از دیدگاه زیست محیطی
ایجاد استاندار دو معیارهای جهت دفع و تصفیه بی خطر پسماندها طبق دستورالعمل های بین المللی و نظارت برآلودگی حاصل از پسماندها.
د) گسترش دامنه خدمات
جمع آوری مطمئن پسماند ها طبق موازین زیست محیطی و دفع آن بعنوان خدمتی برای عموم مردم ، تأمین منابع مالی، فنی وانسانی بدین منظور ، تجهیز جمعیت های روستایی به سرویس های مناسب پسماندها و خدمات بهداشتی .
فصل بیست ودوم:
مدیریت پسماندهای رادیو اکتیو
تضمین کنترل ، حمل ونقل ، نگهداری و دفع پسماندهای رادیواکتیو بطورمطمئن توسط تمامی کشورها و حمایت از برنامه های مدیریتی هماهنگ پسماندهای رادیواکتیودرجهت سلامت انسان ومحیط زیست .
مدیریت پسماندهای رادیو اکتیو
تضمین کنترل ، حمل ونقل ، نگهداری و دفع پسماندهای رادیواکتیو بطورمطمئن توسط تمامی کشورها و حمایت از برنامه های مدیریتی هماهنگ پسماندهای رادیواکتیودرجهت سلامت انسان ومحیط زیست .
فصل بیست و سوم:
تقویت نقش گروههای عمده
تمشارکت وتعهد وسیع و جدی عموم مردم و گروههای اجتماعی برای دستیابی به توسعه پایدار، آگاهی و مشارکت آنان از تصمیمات تأثیر گذار بر اجتماعات و زیستگاهها و فعالیت آنها .
تقویت نقش گروههای عمده
تمشارکت وتعهد وسیع و جدی عموم مردم و گروههای اجتماعی برای دستیابی به توسعه پایدار، آگاهی و مشارکت آنان از تصمیمات تأثیر گذار بر اجتماعات و زیستگاهها و فعالیت آنها .
فصل بیست و چهارم:
زنان و توسعه پایدار
جامعه بین المللی به منظوررفع تبعیض علیه زنان ومشارکت آنان درفعالیتهای توسعه بصورتی کامل سود بخص و برابر، طرحهایی اجرایی ومعاهدات متعددی را تصویب نموده که اجرای مؤثر آن نیازمند مشارکت فعالانه زنان در اخذ تصمیمهای اقتصادی و سیاسی است .
الف)اجرای استراتژیهای آینده نگر برای پیشرفت زنان با تأکید بر مشارکت آنان درمدیریت زیست بوم ملی و بین المللی و مهار تخریب محیط زیست .
ب) سهیم نمودن زنان در تصمیم گیری، طرح ریزی ، مشاوره فنی، مدیریت گسترش خدمات زیست محیطی وتوسعه ای .
ج) تلاش درجهت ازمیان برداشتن موانع قانونی، اداری، فرهنگی ،رفتاری ،اجتماعی واقتصادی مشارکت زنان درامر توسعه پایدار.
فصل بیست و پنجم:
کودکان و نوجوانان در توسعه پایدار
حدود 30 درصد جمعیت سراسر جهان را جوانان تشکیل می دهندکه مشارکت آنان درامورمحیط زیست و توسعه از اهمیت زیادی برخوردار است .
محدوده های برنامه
الف) ارتقای نقش جوانان و تشویق مشارکت فعالانه ایشان در حفاظت ازمحیط زیست و پیشبرد توسعه اقتصادی و اجتماعی . امکان تبادل نظر جوانان در مشورت اجتماعات و تصمیم گیریها ، تضمین کشورها جهت شرکت 50 درصد جوانان در دوره های آموزشی یا کارآموزی ، اقداماتی به منظور کاهش بیکاری جوانان دربرنامه های سازمان ملل و حمایت قانونی از جوانان خصوصاً دختران جوان توسط دولتها.
ب) کودکان درتوسعه پایدار
دولتها مؤظفند در فعالیتهای مربوط به توسعه پایدار وبهبود محیط زیست منافع کودکان را درنظر گرفته وبقاء حفاظت ورشدکودکان را مطابق نشست سران جهان درسال 1990 درموردکودکان تضمین نمایند .
فصل بیست و ششم:
تقویت نقش مردمی بومی
به منظور همکاری بامردم بومی و اجتماعات آنان دولتها به کمک سازمان های بین الدول باید در محقق شدن اهداف ذیل کوشش نمایند :
الف)برقراری فرآیندی برای دادن اختیارات به مردم بومی و اجتماعات آنان .
ب )اتخاذتدابیری برای تشویق ومشارکت فعالانه مردم بومی واجتماعات آنان درمدیریت منابع واستراتژی ـ های حفاظت ازآن.
فصل بیست وهفتم:
تقویت نقش سازمانهای غیر دولتی
محدوده های برنامه
الف) ایجاد مکانیسمی توسط جامعه، دولتها و سازمانهای بین المللی به منظور امکان مشارکت سازمانهای غیر دولتی در فرآیند توسعه پایدار متناسب با محیط زیست . بازنگری روشهای رسمی و مکانیسم های مشارکت توسط سازمان ملل متحد و دولتها
ب) بازنگری شبکه ای در سطح ملی میان همه دولتها و سازمانهای غیر دولتی
ج) تشویق سازمانهای غیر دولتی جهت مشارکت در طراحی و ارزیابی برای بازنگری در اجرای دستور کار 21 توسط دولتها و سازمانهای بین المللی .
فصل بیست و هشتم:
مقامهای محلی
مشارکت وهمکاری مقامهای محلی نقشی تعیین کننده دررفع مشکلات دستیابی به تحقق اهداف دستور کار 21دارد . اهداف مورد نظردر این حوزه عمل شامل :
ـدستیابی به وفاق جمعی درخصوص«دستورکار 21محلی»ابداع فرآیندی مشورتی جهت افزایش همکار ـ ی مقامهای محلی وتشویق نمودن به برنامه هایی که حضور زنان و جوانان درآن تضمین شده باشد.
فصل بیست و نهم:
تقویت نقش کارگران واتحادیه های کارگری
اتحادیه های کارگری با توجه به تجربیات خود در پیگیری تحولات صنعتی می توانند نقش مؤثری در توسعه اقتصادی و تسهیل در امر توسعه پایدار داشته باشند .
محدوده های برنامه
الف)هدف کلی عبارت از کاهش فقر ، اشتغال کامل و پایدار بنحوی که در محیط زیست های کارگری جماعات و محیط های مادی پاکیزگی و بهداشت ایجاد نماید .
ب)تحقق این امر مستلزم تصویب میثاقهای بین المللی کار، ایجاد مکانیسم های دو و سه جانبه ایمنی و بهداشت و توسعه پایدار کاهش سوانح شغلی و افزایش آموزش حرفه ای و باز آموزی .
فصل سی ام:
تقویت نقش تجارت و صنعت
به منظور کاهش اثرات ناخوشایند برمنابع ومحیط زیست استفاده از فرآیندهای مؤثرتدوین استراتژیهای بازدارنده ، تکنولوژیهای تولید پاکیزه تردر چرخه تولید و به حداقل رساند ضایعات و اجتناب ازآنها مؤثر می باشد .
محدوده های برنامه
الف) ترویج تولید پاکتر
افزایش کارآیی بهینه در مصرف منابع به منظور کاهش ضایعات در کل چرخه تولید
ب) ترویج کارآفرینی توأم با مسئولیت
ترویج اصل نظارت درمدیریت واستفاده کارآفرینان از منابع و افزایش فعالیت کارآفرینی که ازسیستمهای توسعه پایدار پیروی می کنند.
فصل سی و یکم:
جامعه علمی و فن آور
به منظور کاهش اثرات ناخوشایند برمنابع ومحیط زیست استفاده از فرآیندهای مؤثرتدوین استراتژیهای بازدارنده ، تکنولوژیهای تولید پاکیزه تردر چرخه تولید و به حداقل رساند ضایعات و اجتناب ازآنها مؤثر می باشد .
محدوده های برنامه
الف) ترویج تولید پاکتر
افزایش کارآیی بهینه در مصرف منابع به منظور کاهش ضایعات در کل چرخه تولید
ب) ترویج کارآفرینی توأم با مسئولیت
ترویج اصل نظارت درمدیریت واستفاده کارآفرینان از منابع و افزایش فعالیت کارآفرینی که ازسیستمهای توسعه پایدار پیروی می کنند.
فصل سی و دوم:
تقویت نقش کشاورزان
اجرای برنامه های توسعه پایدار برای مردم ساکن زیست بومهای نامرغوب و آسیب پذیر توسط دولتها با هدف ایجاد انگیزه هایی در فعالیتهایی نظیر کشاورزی ، ماهیگیری، بهره برداری از جنگل ، بهره برداری واداره صحیح منابع طبیعی ، بنحوی کارآو پایدار.
اهداف : تشویق و ترویج تصمیم گیری های غیر متمرکز،حمایت ازروشها وفن آوریهای کشاورزی پایدار ،
تقویت سیاستهای مبنی برخودکفایی در فن آوریهای بامصرف نهادة اندک و افزایش مشارکت کشاورزان اعم از زن و مرد در جهت اجرای سیاستهای فوق .
فصل سی و سوم:
مکانیسم ها و منابع تامین مالی
باتوجه به منافع جهانی ناشی از تحقق کامل دستور کار21 ، شناسایی وسایل و راههای تأمین منابع مالی برای اجرای آن ، هم برای کشورهای درحال توسعه وهم کشورهای توسعه یافته وبعبارتی کل بشر مفید است .
محدوده های برنامه
الف) پایه ریزی مدارک ومعیارهایی برای مکانیسم ها وتأمین منابع مالی موردلزوم برای اجرای دستورکار 21 .
ب )تدارک منابع مالی اضافی و جدید و درضمن کافی و متناسب و قابل پیش بینی .
ج )استفاده کامل وبهبودمداوم کیفیت مکانیسم های مالی به کارگرفته شده برای اجرای دستورکار 21 .
فصل سی و چهارم:
مکانیسم ها و منابع تامین مالی
باتوجه به منافع جهانی ناشی از تحقق کامل دستور کار21 ، شناسایی وسایل و راههای تأمین منابع مالی برای اجرای آن ، هم برای کشورهای درحال توسعه وهم کشورهای توسعه یافته وبعبارتی کل بشر مفید است .
محدوده های برنامه
الف) پایه ریزی مدارک ومعیارهایی برای مکانیسم ها وتأمین منابع مالی موردلزوم برای اجرای دستورکار 21 .
ب )تدارک منابع مالی اضافی و جدید و درضمن کافی و متناسب و قابل پیش بینی .
ج )استفاده کامل وبهبودمداوم کیفیت مکانیسم های مالی به کارگرفته شده برای اجرای دستورکار 21 .
فصل سی و پنجم:
علم در خدمت توسعه پایدار
دانش علمی از طریق ارزیابیهای شرایط فعلی و آینده احتمالی سیستم کره زمین نقش مؤثر و سودمندی در مدیریت مدبرانه محیط زیست و توسعه پایداروآتی بشریت ایفا می کند .
اهداف این فصل شامل :
الف)تقویت مبانی علمی برای مدیریت توسعه پایدار
شناسایی وضعیت علمی ونیازها والویتهای پژوهشی کشورهای متقاضی حمایت ازسازمانهای بین المللی ، تولید و بکارگیری دانش ، همکاری میان دانشمندان و مشارکت مردم در تصمیم گیری ها وتوسع پایدار .
ب )افزایش اندوخته های علمی
اقداماتی در جهت درک اصولی انسان از رابطه او با سیستم طبیعی محیط زیست .
ج )بهسازی ارزیابی دراز مدت علمی
اعمال ارزیابی هایی بر مبنای بهترین دانسته های علمی از وضعیت و روندهای جاری عمده زمیه های زیست محیطی وتوسعه در سطح ملی، منطقه ای و جهانی .
د )ایجاد توان و قابلیت علمی
تقویت توانایی و قابلیت علمی همه کشورها ، بخصوص کشورهای درحال توسعه .
فصل سی وششم:
آگاهی عمومی و آموزشهای حرفه ای
آموزش و پرورش نقش مؤثری در افزایش آگاهی عمومی وآموزش حرفه ای مباحث دستورکار 21 دارد .
محدوده های برنامه
الف) تغییر جهت آموزش و پرورش به سمت توسعه پایدار
کاهش نرخ بی سوادی، رساندن سطح باسوادی زنان به سطح باسوادی مردان، تلفیق جنبه های توسعه محیط زیست و مسائل جمعیتی با همه برنامه های آموزش و پرورش .
ب) افزایش آگاهی عمومی
آگاهی وسیع عمومی با تأکید برواگذاری اقتدار، منابع و مسئولیت در بالاترین سطح مقتضی به افراد شایسته .
ج) ارتقاء تعلیم و تربیت
ایجاد یاتقویت برنامه های آموزش حرفه ای که باعث کمک به افراد جهت دستیابی به شغل و شرکت در فعالیتهای زیست محیطی وتوسعه گردد.
فصل سی و هفتم:
فصل سی و هشتم:
سازماندهی برای توسعه پایدار
به منظور تحقق اختیارات «کنفرانس محیط زیست وتوسعه سازمان ملل» ترتیبات نهادی در درون سیستم سازمان ملل ضروری است و باید اقدامات ونتایج آن بطور کامل برطبق اصول دموکراسی، جهان شمولی، محاسبه پذیری و وضوح وثمر بخشی هزینه ها استوار باشد .
هدف کلی تلفیق مسائل زیست محیطی در سطح ملی ، منطقه ای ، ناحیه ای و بین المللی ازجمله در ترتیبات نهادی سازمان ملل با یکدیگر می باشد.
به توسعه پایدار وکمک به تقویت توانائیهای منطقه ای، ناحیه ای و ملی ، تقسیم روشن مسئولیتها و اجتناب از دوباره کاری در سازمان ملل می باشند .
فصل سی و نهم:
اسناد حقوقی بین المللی
بدر فرآیند برقرار پیمانهای دو جانبه ، چند جانبه ، و جهانی می بایست هم اصول جهانشمول وهم منافع خاص ومتفاوت کشورها در نظر گرفته شود .
هدف کلی ارزیابی و تقویت اثر بخشی قوانین و تلفیق خط مشی های زیست محیطی و توسعه از طریق اسناد یا توافقهای بین المللی است .
اهداف خاص شامل : شناسایی مشکلات و موانع اجرای شایسته توافقها یا اسناد بین المللی، درنظرگرفتن الویتهایی برای قانونگذاری بین المللی آتی در زمینه توسعه پایدار درتمام سطوح می باشد .
فصل چهلم:
اطلاعات برای تصمیم گیری
زمینه های برنام شامل :
الف) پرکردن شکاف داده ها دستیابی به یک سیستم جمع آوری داده ها و قابل دسترسی کردن اطلاعات به منظور تسهیل در استفاده از آن .
ب ) تقویت قابلیت دسترسی به اطلاعات تقویت مکانیسم های ملی در زمینه پردازش و تبادل اطلاعات و همیاری فنی و مشارکت کامل کشورهای در حال توسعه در طرحهای تحت نظارت ارگانهای وابسته به سازمان ملل در زمینه جمع آوری و استفاده از اطلاعات .